كتاب الثقاة

Kitabu’s-Sikât

 İbn Hıbban(h.354/m.965 )

Sadece güvenilir ravilere tahsis edilen en muhtevalı ve en mühim biyografi eserlerinden biridir. Müellifi hadis ilimlerinin muhtelif konularında pek çok eser yazmış olan yetkin bir hadisci olan bu eser sahasında ilk başvuru kaynaklarındandır.

Ancak müellif ravileri tevsikte gevşek davranmakla ve tutarsızlıkla itham olunmaktadır. Onun güvenilir olarak gördüğü ve sika ravilere tahsis ettiği eserine aldığı bazı ravileri daha sonra zayıf olarak kabul etmesi ve mecruh  ravilere tahsis ettiği kitabında da zikretmiş olması bu tür ithamlara maruz kalmasına yol açmış olabilir. Ancak onun kanaatine göre cerhi sabit olmayan kişi adil olarak kabul edilmelidir. Bu gerekçeyle o, durumu belli olmayan bazı ravileri güvenilir kabul edip eserine almış, sonra da bu ravi hakkında ulaştığı yeni bilgi ve verilerle kanaati olumsuza dönüştüğü için ravi hakkındaki ilk hükmünü düzeltmiş ve raviyi mecruh ravilere tahsis ettiği eserine alabilir. Cerh-tadil ameliyyesinin sübjektif bir çalışma olduğu da nazarı dikkate alınarak gerek bu müellifin eserlerinden gerekse diğer rical kitaplarından istifade ederken dikkatli olunmalıdır.

Eserine değerli bir mukaddime yazan müellif cerh tadil usulünü ve güvenilir ravilerin özelliklerini anlatmıştır Ona göre bir ravi Mechulu’l-Hal ve Mechulu’l-Ayn da olsa cerhi bilinmediği sürece bu eserde yer almıştır. Eserde yer alan ravilerin tamamı en azından “saduk” olarak bilinen ve cerh edildikleri malum olmayan ravilerdir. Rivayetleriyle ihticac edilen ravilerdir. (Mücteba Uğur, Hadis ilimleri edebiyatı, s. 274)

Yazar bu çalışmasını ravi tabakalarına göre yani bir nevi kronolojik olarak düzenlemiştir, fakat her tabaka kendi içinde alfabetiktir. Eser esasında üç kısma ayrılmıştır. Birinci kısım sahabeye ikinci kısım tabiine üçüncü kısım ise tabiûn sonrasına tahsis edilmiştir. Eser 9 cilt halinde Haydarabad-1973’te basılmıştır.[ Eser hakkında geniş bilgi ve eleştirisi için bakınız : Kettani, Hadis Literatürü, s. 319-320 terc. Yusuf Özbek, İstanbul-1994; Ekrem Ziya el-Ömerî, Hadis Tarihi, s. 116-118, terc.İsmail Kaya, Konya-1990 ]