كتاب المجروحين

Kitabu’l-Mecruhîn mine’l-Muhaddisin ve’d-Duafa ve’l-Metrukîn

İbn Hıbban, Ebu Hatim Muhammed b. Ahmed el-Büstî (354/965)

Müteşeddit hadis münekkitlerinden sayılan İbn Hıbban kendi ifadesine göre hadis ravileri hakkında önce et-Tarihu’l-Kebir adıyla çok hacimli bir eser yazar. Bu eserin hacimli olması nedeniyle kullanılmasının zorluğu nedeniyle hem özetlemiş ve hem de ikiye bölerek iki ayrı kitap haline getirmiştir. Bunlardan biri daha önce tanıttığımız es-Sikât’tır, diğeri ise bu eseridir.

Müellif eserine çok değerli bir mukaddime ile başlamıştır. Mukaddimesinde ve eserinde rical tenkid ve tahlili konusunda önceki eserlerde görülmeyen bazı yenilikler getirmiştir. Kitabının telifinde ve ravilerin biyografilerinde şu sistemi takip etmiştir :

Ravilerin cerh-tadilinde izlenecek usulü ve bir ravinin hangi hallerde metruk olarak kabul edileceğini  20 kaide halinde özetlemiştir.

Ravinin tam adını zikretmiş ravinin cerh-tadil açısından durumunu ve derecesini belirtmiş bu hükmün sebebini belirtmiş ve kaynaklarını göstermiş, cerh-tadil imamlarının bu şahıs hakkındaki görüşlerini kaydetmiştir. Nihayet bu ravi tarafından rivayet edilen ve hadisçilerce reddedilen rivayetlerden örnekler verir.

Eserinin mukaddimesinde hadis öğrenme ve öğretmenin fazileti, yalandan sakınmak ve Peygamber adına yalan uydurmanın vebali, sahabenin hadis öğrenme ve öğretmedeki gayretleri, cerh-tadilin caiz oluşu ve gerekliliği ve daha bir çok konuyu ele almaktadır. (Mecruhîn I/4-86 ve naşirin mukaddimesi)

Alfabetik olarak tertiplenmiş olan bu eserde biyografiler aynı türden bir çok kitaba göre oldukça uzun tutulmuştur. Eser pratik kullanışlı ve araştırmacılar için ilk kaynaklardan olup oldukça yararlıdır.

Eser Mahmud İbrahim Zayid tarafından tahkik edilmiş, dipnotlarla zenginleştirilmiş, bir mücelled içerisinde üç cilt halinde Haleb-1396’da neşredilmiştir.

İbn Hıbban’ın bu eseri üzerine ed-Darekutnî tarafından yazılan talikat Halil b. Muhammed el-Arabi tarafından tahkik edilerek Mekke-1984’te basılmıştır.