Tahric Kitapları

Elimizdeki hadis muhaddislerce tahrici yapılmış bir kitapta geçiyorsa o tahric kitabına başvurarak hadisin isnadları ve sıhhat durumu hakkında bilgi alabiliriz. Mesela durumunu araştıracağımız hadis Gazali’nin İhya isimli eserinde geçiyor diyelim. Hadisin durumu hakkında Irakî’nin İhya üzerine yaptığı tahric kitabına başvurarak bilgi edinebiliriz.

1. Suyuti’nin el-Camiu’s-Sağir’i

Hadisleri isnadsız bir şekilde, ilk kelimesine göre alfabetik olarak derleyen bu eserde Suyuti kendi tespitlerine göre her hadisin sonunda rumuzlarla hadisin sıhhat durumunu belirtmektedir. el-Camiu’s-Sağir’in yazma nüshaları arasında bu rumuzlarda farklar olduğu dolayısıyla çok güvenilir olmadıkları, yani bu rumuzların hepsinin Suyuti tarafından konulan orijinal şekliyle bize ulaşmadığı en azından el-Camiu’s-Sağir’in tahkikli bir neşri yapılmadıkça bu rumuzlara güvenmenin doğru olmayacağı gözden uzak tutulmamalıdır .

2. Münziri’nin et-Terğîb ve’t-Terhib’i

Münziri bu eserinde hadislerin sonunda hadisin sıhhati hakkında bilgi verir. Araştırdığımız hadis özellikle terğib ve terhibe dairse bu kitaba bakmakta yarar vardır.

3. Aclunî’nin Keşfu’l-Hafa ve Muzilu’l-İlbas’ı

Bu eserde halk dilinde dolaşan yaygın ve kısa hadisler Arapça ilk kelimesine göre alfabetik olarak verilir ve her birinin hadis olup olmadığını hadis ise sahih olup olmadığı belirtilir.

4. Elbani’nin Silsileler'i

Nasıruddin el-Elbani uzun yıllar çalışarak ciltler halde iki hadis kitabı serisi çıkarmıştır. Kendisine göre sahih olduğu kanaatine vardığı hadisleri ”Silsiletu’l-Ehadisi’s-Sahiha” İsimli kitapta, zayıf ve mevzu olduğu sonucuna vardığı hadisleri de “Silsiletu’l-Ehadisi’z-Zaife vel-Mevzua “ isimli kitabında toplamıştır.

5. Ahkam Hadisleri Kitapları

Araştırdığımız hadis ahkam konularından birine aitse Ahkam Hadisleri kitaplarına bakılabilir. Genelde bu kitaplarda hadislerin sıhhati üzerindeki tartışmalara yer verilir. Yine ahkam hadislerinin sıhhatine dair bilgilere fıkhi delilleri tartışan geniş fıkıh kitaplarında da rastlanabilir.

6. Şerhler

Hadis Kitaplarına yazılan şerhlerde yer yer şerh edilen hadisin sıhhat durumu ve hadisin başka isnadları hakkında bilgiler bulunabilir.

7. Uydurma Sözleri İhtiva Eden Kitaplar

Elimizdeki hadisi klasik kaynaklarda bulamamışsak ya da hadisin uydurma olduğundan şüpheleniyorsak mevzu hadisleri derleyen “Mevzuat” kitaplarına başvurmak düşünülmelidir.

Bütün bu kitaplardan edindiğimiz malumat hadis hakkında genellikle bir ön kanaat içindir ve ileriki bölümde isnad taraması yaparak hazırlayacağımız isnad şemasının değerlendirilmesinde bize yardımcı olması içindir. Bu kitaplara hadisin bütün isnadlarını tarayarak araştırma yapmaya vaktimiz olmadığı veya gerekli kaynaklara ulaşma imkanımız olmadığı durumlarda hadis hakkında ön ve genel kanaat edinmek için baş vurulmalıdır. Yeterli bir isnad araştırması hadisin bütün varyantları toplanıp her bir ravisinin durumu, raviler arasında kopukluk olup olmadığı ve ravinin şaz kalma durumuna düşüp düşmediği araştırılarak yapılabilir.

S.Polat-H.Nazlıgül-S.Doğanay